Afgelopen jaar was een turbulent jaar voor de Nederlandse retail. Het jaar startte nog met een
lockdown, snel opgevolgd door de Oekraïne oorlog. Met als gevolg een gierende inflatie, torenhoge
energietarieven en een afnemend consumentenvertrouwen. Daar kwam nog eens een nijpend
personeelstekort bovenop. Grote problemen voor de Nederlandse retail, waarbij je oplopende
leegstand verwacht. Maar niets is minder waar.
Aantal leegstaande retailpanden blijft dalen
Net als in 2021 zagen we in 2022 een sterke daling van de leegstand: van 6,7% begin vorig jaar naar
6,0% aan het eind van het jaar. Het aantal leegstaande panden nam met ruim 1.700 panden af. Begin
2022 stonden er 14.482 panden leeg en aan het eind nog 12.722. Met een leegstand van 6% is de
leegstand weer terug op het niveau van begin 2011.
Leegstand neemt nóg meer af in winkelmeters
De daling van de leegstand in winkelmeters was afgelopen jaren nog spectaculairder. Begin 2022
stond 6,6% van de winkelmeters leeg, aan het eind van het jaar was dit gedaald naar 5,4% van de
meters, dat is een daling van een half miljoen vierkante meter naar 2,3 miljoen vierkante meter aan
het eind van 2022.
Herstel in alle soorten winkelgebieden
In 2021 zagen we ook al een sterke afname van de leegstand. Alleen bleven toen de grootste centra
van Nederland (de binnensteden) en de stadsdeelcentra achter. Dit jaar herstelt de leegstand zich
ook in deze centra en zien we ook hier de leegstand sterk dalen.
Voor een aantal van de binnensteden zal vooral belangrijk zijn dat het (internationale) toerisme meer
op gang komt. De leegstand in de centra van middelgrote steden (de hoofdwinkelgebieden) is nog
steeds het hoogst, ondanks opnieuw een sterke daling.
Functiewijziging als hoofdoorzaak
Met alles wat er afgelopen jaar is gebeurd, is de sterke daling van de leegstand een verrassende
ontwikkeling. De reden van de daling is dan ook niet dat in leegstaande panden nieuwe retailers zijn
gestart. De dalende leegstand wordt veroorzaakt doordat veel winkelpanden vorig jaar een andere
functie hebben gekregen. Het aantal panden met een retailfunctie daalde vorig jaar van bijna
215.700 aan het begin van het jaar naar 212.000 aan het eind van hetzelfde jaar. Dat is dus een
afname van 3.700 panden.
Ook nieuwe retailpanden erbij
De afname van 3.700 winkelpanden is het saldo van een veel dynamischere werkelijkheid. In 2022
zijn ook nieuwe retailpanden op de markt gekomen. In totaal waren dit er bijna 4.900. Daar staat
echter tegenover dat er bijna 8.600 retailpanden geen retailfunctie meer hebben. Dus per saldo een
afname van 3.700 panden. Deze verdwenen retailpanden zullen vooral een andere functie hebben
gekregen, maar er zijn ook panden gesloopt of samengevoegd met een ander retailpand.
215.700
Vooral gevulde panden uit de voorraad onttrokken
Het grootste deel van het aantal panden dat uit de voorraad onttrokken is, was voor die tijd nog
gevuld (5.700 panden). Het andere deel (2.900 panden) stond op dat moment leeg, procentueel is
20% (een op de vijf) van de panden die aan het begin van het jaar leegstonden uit de retail voorraad
onttrokken. Voor gevulde panden was dit 2,8% van de panden (1 op de 36).
Gevulde panden die uit de voorraad zijn verdwenen lagen vooral buiten winkelgebieden (57% van de
onttrokken panden). Leegstaande panden die uit de voorraad zijn verdwenen lagen veel vaker in
winkelgebieden. Hier ging het slechts in 17% van de gevallen om een pand buiten een winkelgebied.
Top 3 steden die de meeste lege panden uit voorraad namen
Het centrum waar de meeste lege winkels vorig jaar uit de voorraad zijn gehaald is het centrum van
Roosendaal. Hier hebben vorig jaar 55 leegstaande winkelpanden een andere functie gekregen. Als
veruit grootste winkelgebied van Nederland was het centrum van Amsterdam met 42 lege en nu uit
de voorraad gehaalde winkels een logische nummer 2. Met 40 lege panden die uit de voorraad zijn
gehaald is Leeuwarden dan weer een opvallende nummer 3.
Centra met sterkst gedaalde leegstand
Het gevolg van dit ‘uit de voorraad nemen’ van leegstaande panden is dat Roosendaal en
Leeuwarden ook twee centra zijn in de top 3 van centra met de sterkst gedaalde leegstand. Het
derde centrum uit deze top 3 is Rijswijk in de Bogaard. Ook een centrum waar een aanzienlijk deel
van de winkelvoorraad een andere functie gaat krijgen.
Horeca grootste krimpbranche
Eind 2022 had Nederland 3.700 retailpanden minder dan aan het begin van het jaar. Deze afname
werd deels veroorzaakt doordat het aantal lege panden per saldo met 1.700 panden afnam. De
overige 2.000 panden die vorig jaar per saldo verdwenen waren gevulde panden.
De horeca is een sector waar een grote afname van het aantal panden te zien is: vooral bij de
lunchrooms en restaurants. Verder valt op dat de daling van het aantal schoenen- en kledingwinkels
in 2022 minder sterk was dan in de voorgaande jaren. De speelgoedbranche – een branche waar
jarenlang het aantal winkels daalde – liet vorig jaar herstel zien. Het aantal speelgoedwinkels is vorig
jaar zelfs weer iets gestegen.
Het lijkt er daarmee op dat in een aantal sectoren de grens van de afvloeiing naar online in zicht
komt. Zeker nu ook het gratis retourneren van online gekochte artikelen meer en meer onder druk
komt te staan.
Het begin van een nieuwe realiteit?
De teruglopende leegstand en een voorzichtig herstel bij een aantal branches die zwaar te lijden
hebben gehad van de afvloeiing naar E-commerce, lijken de eerste tekenen van een nieuwe
werkelijkheid voor de fysieke retail. Ten opzichte van 15 jaar geleden (het begin van de bankencrisis)
is de retailsector sterk gekrompen en deze krimp zal nog wel even doorzetten. Maar we lijken de
eerste tekenen van herstel te gaan zien. Er is en blijft echter veel werk aan de winkel om de
Nederlandse winkelgebieden levendig, vitaal en toekomstbestendig te houden. De cijfers van 2022
stemmen ons optimistisch dat dit ook gaat lukken.
