ABN AMRO: Invloed geopolitiek op de Nederlandse retailsector

De directe invloed van importheffingen tussen de VS en Europa is beperkt, maar ondernemers in retail kunnen indirect getroffen worden. Amerikaanse heffingen op Chinese producten verhogen het risico van dumping op de Europese markt. Een dalende dollar beïnvloedt export en import van producten tussen VS en Nederland. Economische groei neemt af door afkoeling van de wereldhandel. Consumenten stellen mogelijk grote uitgaven uit. Dat blijkt uit een analyse van de sector door ABN AMRO.

Ondanks de ingelaste pauze van 90 dagen, blijft het universele tarief van 10 procent van kracht op alle goederen die de VS importeren, net als de afzonderlijke tarieven van 25 procent voor staal en aluminium en auto’s en auto-onderdelen. Het directe effect op de Nederlandse retailers van deze Amerikaanse importheffingen is beperkt. Consumptiegoederen als kleding en meubels maken slechts een klein deel uit van de totale export van Nederland naar de VS, die ruim 38 miljard euro in 2024 bedroeg. Retailondernemers die deze producten naar de VS exporteren, kunnen de importheffingen van 10 procent gaan merken.

Vice versa heeft de EU ook een 90 dagen pauze ingesteld voor de tegenheffingen op Amerikaanse producten. Mochten deze Europese importheffingen alsnog in werking treden, dan zijn ze van beperkte invloed op de Nederlandse retailers. Het aandeel retailproducten is vrij klein.

Vrees voor dumping Chinese producten op de Europese markt

Door de zeer hoge Amerikaanse importheffingen op Chinese producten van 145 procent, vrezen Europese beleidsmakers en ondernemers dat zeer laaggeprijsde Chinese producten de Europese markt zullen overspoelen. Dumping, zoals dit genoemd wordt, kan de marktdynamiek verstoren. Consumentelektronica is (tijdelijk) vrijgesteld van importheffingen. De kans op dumping van deze producten op de Europese markt verkleint daarmee. De vrijstelling is bedoeld om Amerikaanse bedrijven zoals Apple, die veel van hun productie in China hebben, te ontzien. Deze vrijstelling beperkt daarnaast prijsstijgingen voor de Amerikaanse consument.

Recente Chinese exportcijfers wijzen nog niet op dumping op de Europese markt, maar dit kan snel veranderen laat het Economisch Bureau van ABN AMRO weten. Detail- en groothandelaren die artikelen zoals speelgoed of kleding uit China importeren, kunnen baat hebben bij dumping; ze kunnen immers tegen lagere prijzen hun producten inkopen. Nederlandse retailers importeren relatief veel uit China. Vooral elektronica, zoals modems en computers, worden relatief veel aangekocht: samen goed voor bijna 21 procent van de totale import. Maar ook kleding (5,5 procent) en meubels (2,5 procent) komen vaak uit China. Deze producten zijn populair vanwege hun lage prijzen.

Tegelijk kan prijsdumping nadelig zijn voor detail- en groothandelaren die zelf tevens consumentenproducten produceren (verticale integratie). Voorbeelden zijn Rituals of SuitSupply, die hun eigen producten fabriceren en deze via hun eigen winkels of onlineplatforms verkopen. Of HEMA, dat een breed assortiment aanbiedt van eigen merkproducten via een traditionele winkelformule. Als producent kunnen dergelijke ondernemingen moeite hebben om te blijven concurreren met laaggeprijsde Chinese producten, zoals dat overigens voor alle ‘zuivere’ productiebedrijven geldt. We zagen dit eerder al bij elektrische auto’s (EV’s) waar een Chinese exportgolf tot forse prijsdruk in Europa leidde. Dat was gunstig voor consumenten, maar ondermijnend voor Europese autoproducenten. EU-beleidsmakers zijn zich bewust van deze risico’s, bereiden mogelijke maatregelen voor en zijn hierover in gesprek met Beijing.

Prijsconcurrentie uit China is niet nieuw

Overigens is het wel de vraag in hoeverre Nederlandse detail- en groothandelaren daadwerkelijk kunnen profiteren van goedkopere producten uit China. Al langer kampen Nederlandse retailers met directe concurrentie uit China. Zo overspoelen Chinese platforms als Shein en Temu de Europese markt met goedkope producten, soms zelfs onder kostprijs om marktaandeel te winnen. Ze omzeilen de Nederlanders detail- en groothandelaren en verkopen rechtstreeks aan de consument. Uit de Thuiswinkel Markt Monitor blijkt dat Nederlandse consumenten van alle online cross-border aankopen de meeste aankopen bij Chinese webshops doen. Het aantal online-aankopen bij Chinese webshops is in 2024 met 37 procent gestegen ten opzichte van 2023. De Europese Commissie pleit al langer voor maatregelen om het speelveld gelijker te maken, bijvoorbeeld door het heffen van belastingen op alle kleine pakketjes onder 150 euro. China moet momenteel zijn relaties met belangrijke handelspartners, zoals de EU, goed beheren. Dit geeft Brussel mogelijk een sterke onderhandelingspositie tegenover Beijing om gunstige handels- en investeringsvoorwaarden te verkrijgen en Chinese dumping op de Europese markt te voorkomen.

Zolang China op grote schaal en tegen lage kosten blijft produceren en in de detailhandel aan marktaandeel wint, moeten retailers in Nederland alert blijven. Zeker is dat de prijzen in Europa onvoorspelbaar blijven en de markt niet alleen afhankelijk is van geopolitieke ontwikkelingen, maar ook van Chinese exportstrategieën.

Impact dollarkoers op export en import van producten

De dollarkoers is de afgelopen maanden gezakt van 98 eurocent op 12 januari 2025 naar 88 eurocent op 1 mei. Hierdoor wordt de export vanuit Nederland naar de VS duurder, en de import goedkoper. Zoals we zagen importeren en exporteren Nederlandse retailers relatief weinig van en naar de VS. Maar Nederlandse merken die kleding en meubels naar de VS exporteren, kunnen deze lagere dollarkoers gaan merken boven op het universele heffingstarief van 10 procent. Zij moeten vanwege de lagere dollarkoers dus ‘dubbel’ concurreren met de relatief goedkope producten van Amerikaanse bodem. De mate waarin hangt af van de prijselasticiteit: is er een substituut voor handen of is sprake van een meer luxe of uniek product?

Voor retailers die relatief veel uit China importeren kan de lagere dollarkoers meer impact hebben. Indien deze in dollars wordt betaald, wordt de inkoop voor retailers goedkoper. Ook het zeetransport in containers wordt met een lagere dollarkoers goedkoper; deze vindt vrijwel altijd in dollars plaats. Het betekent overigens niet dat de consument deze lagere inkoop- en transportkosten direct gaat merken. Vaak gaat het om langetermijncontracten en kan pas onderhandeld worden over de prijs bij een nieuw contract.

Wat doet onzekerheid met de Nederlandse consument?

Indirect kan alle onzekerheid in de wereld ook leiden tot voorzichtige consumenten, ondanks de buffers die zij hebben opgebouwd. De koopkracht van veel Nederlanders is het afgelopen jaar flink verbeterd door loonsverhogingen en een lagere inflatie. Daarnaast hebben huishoudens in 2024 maar liefst 24 miljard euro gespaard tot een totaal banktegoed van 600 miljard euro. Aan de andere kant blijft de consument voorzichtig, wat terug te zien is in het lage en zelfs dalende consumentenvertrouwen in de afgelopen maanden, tot -37 in april. Hoogstwaarschijnlijk spelen geopolitieke onzekerheden hierin een rol.

In tijden van onzekerheid zijn consumenten geneigd niet-noodzakelijke aankopen uit te stellen, vaker te kiezen voor huismerken en discounters en grote uitgaven aan bijvoorbeeld reizen of een verbouwing te heroverwegen. Consumenten zijn minder geneigd impulsaankopen te doen; ze wachten liever even af.

Onzekerheid ondernemer en alternatieve bedrijfsstrategieën

Alle geopolitieke onzekerheden kunnen voor ondernemers reden zijn om maatregelen te nemen. Zo kunnen ze uit vrees voor nog hogere importheffingen of vertragingen in de levering extra voorraad aanleggen. Tijdelijk extra inkopen vraagt uiteraard wel om beschikbare opslagruimte, cashflow en een stukje risicoacceptatie. Sommige producten zijn bovendien lastig om vooruit in te kopen, zoals mode en versproducten.

Onzekerheid rondom leveringen kan er daarnaast voor zorgen dat retailers liever kiezen voor een iets duurdere maar stabiele leverancier in plaats van partijen die het goedkoopst zijn. Detailhandelaren kunnen ook meerdere leveranciers kiezen voor dezelfde producten. Hierdoor verkleinen ze de negatieve gevolgen bij een daadwerkelijke leveringsonderbreking.

Zoals aangegeven, heeft een deel van de retailers ook eigen productie in huis. Als reactie op de geopolitieke ontwikkelingen zouden ze kunnen inzetten op ‘reshoring’ en ‘friendshoring’, waarbij ze de productie dichterbij huis of in ‘veilige landen’ onderbrengen. Dit geeft hogere kosten, maar vermindert de afhankelijkheid op langere termijn.

Vooralsnog lijken Nederlandse retailers nog niet op grote schaal op andere bedrijfsstrategieën in te zetten, blijkt uit de Conjunctuurenquête van het CBS gemeten begin maart 2025. Bijna de helft van de ondernemers zegt de bedrijfsstrategie niet aan te passen of dit niet van plan te zijn en rond een derde geeft aan alleen binnenlandse activiteiten te hebben. Reshoring en friendshoring vindt opgeteld bij 4,3 procent van de detailhandelaren en 1,5 procent bij autohandelaren plaats. Verandering van landen waar goederen, zoals grondstoffen, vandaan worden gehaald of van landen waar producten naar toe gaan, geldt voor bijna 6 procent van de ondervraagde ondernemers. Met betrekking tot het aanleggen van extra voorraad tenslotte, geldt dit voor 4 procent van de detailhandelaren en ruim 2 procent van de autohandelaren.

Conclusie: risico’s en kansen

Hoewel de directe impact van geopolitieke spanningen en handelstarieven op de Nederlandse retail- en leisuresector vooralsnog beperkt lijkt, is het vooral de indirecte invloed die ondernemers niet moeten onderschatten. Fluctuerende valutakoersen, risico op dumping, verschuivend consumentengedrag en veranderende reisintenties vragen om alertheid en flexibiliteit. Vooruitdenken, spreiding van toeleveranciers, scenarioanalyses en aanpassing van inkoop- en prijsstrategieën kunnen helpen om risico’s te beperken én kansen te benutten in een steeds onvoorspelbaardere wereld.

Lees verder in de retailsector

De winkel van vandaag is meer dan alleen een voorraadkast. Het biedt klanten advies en inspiratie en is de plek om in contact te zijn met klanten. Door de Oekraïne crisis en forse inflatie is het consumentenvertrouwen sterk gedaald en dit beïnvloedt het consumentengedrag. Retailers kampen daarnaast met forse kostenstijgingen op het gebied van inkoop, huur, personeelskosten, covid herstelbetalingen en energie. De omstandigheden blijven ook na covid voor veel retailers uitdagend.

Met dank aan (redacteur van dit artikel): Gerarda Westerhuis, Sectoreconoom Retail en Leisure bij ABN AMRO

Meer informatie (o.a. ook over de reissector): www.abnamro.nl